Özet
SİRET ESERLERİNE GAZELİN GİRİŞİ VE HASANOĞLU’NUN “KİTAB-İ SİRET-İN NEBİ” ESERİNDEKİ GAZELLER
İzzeddin Hasanoğlu XIII. yüzyılda yaşamış bir Azerbaycan şairidir. Hasanoğlu, XV. yüzyıl tezkirecisi Devletşah Semerkandi’ye göre Şeyx Cemalüddin Ahmed Zakir’in müridi olmuş, Horasan bölgesinde Esferayin/Asfarayin adlı yerde doğmuş meczup mutasavvıf bir şairdir. Bazı bilim insanları onun Horasan bölgesinde doğması ve burada yetişmesi sebebiyle Azerbaycan şairi olarak kabul edilemeyeceğini ileri sürmüşlerdir. Hasanoğlu’nun yaşadığı dönemler Horasan, Anadolu ve Azerbaycan’da aynı Türkçe konuşulmakta idi, ancak Azerbaycan’da konuşulan Doğu Oğuzca’sı ile Anadolu’da konuşulan Batı Oğuzca’sı arasında farklılaşmaların da görüldüğü çağlardır. Hasanoğlu’nun üzerinde çalıştığımız mesnevisinden yola çıkarak O’nun Güney Azerbaycan’da yaşadığı ve buradaki Türkçeyi benimsediği kanaatini taşımaktayız.
Fuad Köprülü, Hasanoğlu’nun yazdığı şiirlerinde kullandığı dile bakarak O’nu Azerbaycan şairleri içinde değerlendirerek tanıtmıştır. Yapılan araştırmalara göre şimdiye kadar Hasanoğlu’nun 3 Türkçe, 2 Farsça şiirinin olduğu kaydedilmiştir. Hatta Kıpçak şairi Seyfi Sarayi’nin Mısır’da Fars şairi Sadi’nin “Gülistan” adlı eserini tercüme ettikten sonra çevirinin sonuna Hasanoğlu’nun “Apardı könlümü bir xoş qemeryüz canfeza dilber” adlı gazelini ilave etmiş ve bu gazel günümüze kadar ulaşarak Azerbaycan’da son derece meşhur olmuştur. Bu durum da Memlük bölgesinin Harezm-Altın Orda-Azerbaycan-Anadolu coğrafyalarındaki edebi dillerin buluşma ve gelişme yeri olduğunu göstermektedir. Hasanoğlu’nun bu bölgede de tanınması onun şairliğinin büyüklüğünü göstermektedir.
Anahtar Kelimeler
Siret, Gazel, Hasanoğlu
