Özet
Arşiv Belgeleri Işığında Kuba'da Ermeni Zulmü (1905-1920)
XIX. yüzyılın sonu ve XX. yüzyılın başında, özellikle Kuzey Azerbaycan, bugünkü Ermenistan ve Doğu Anadolu toprakları Türklerin büyük bir soykırıma ve mezalime uğratıldığı dönemdir. Maalesef günümüz Avrupa ve eski Sovyet tarihçiliğinde bu mezalim ve soykırımın üzerinde hiç durulmamıştır. İlk Ermeni zulümlerinden biri de tarihi Kuba (Guba-Quba) İlinde 1905 yılında yapılmıştır. Rusya?ya da sınırı olan bu yöre stratejik öneme haiz konumda idi. Bu çalışmada da Azerbaycan?ın kuzeyinde yer alan Kuba Bölgesinde Türklere karşı yapılan mezalim üzerinde duracağız. Ermeni ve destekçilerinin bu yıllar zarfında bu topraklardaki faaliyetlerini ağırlıklı arşiv belgelerine dayanarak ele alacağız. Ermeni Taşnak güçlerinin tüm faaliyetlerine Rusya başta olmak üzere dış güçlerin destek olduğunu gösteren çok sayıda arşiv belgesi bulunmaktadır. Azerbaycan Respublikası Milli Devlet Arşivi (ARDA-ARMDA-ARDTA), Azerbaycan Respublikası Siyasi Partiler ve İçtimai Hareketler Arşivi (ARSPİHA), Rusya Federasyonu Devlet Tarih Arşivi (RFDTA), Edebiyat ve İncesanat Arşivi, Milli Neşriyat, İlimler Akademisi Tarih Enstitüsü Arşivi, Tarih Fakültesi Arşivi, Kuba İli Yahudi Arşiv Fondu gibi birçok kurumlarda yer alan büyük çoğunluğu Rusça olan belgeler, Ermeni çetelerinin sadece Osmanlı sınırları içerisindeki Anadolu Türklerine değil, aynı zamanda Kuba Bölgesindeki Azeri Türklerine de mezalim uyguladıklarını göstermektedir.<
Anahtar Kelimeler
Kuzey Azerbaycan, Kuba, Amazasp, Ermeni, Kafkasya