Kısasü’l-Enbiyâlarda Kişi Adları İçin Yapılan Açıklamalar Üzerine “Halk Etimolojisi” Bağlamında Bir Değerlendirme
(A Review of the Explanations for Personal Names in "Qisas Al-Anbiyâs" within the Context of Folk Etymology
)
|
Yazar
|
:
Yaşar Şimşek
Esranur Er
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2020
|
|
Sayı |
:
68
|
|
Sayfa |
:
1075-1087
|
Özet
“Peygamberlerin hikâyeleri” anlamına gelen Kısasü’l-Enbiyâlar; Kur’ân-ı Kerim, tefsir ve çeşitli hadislere dayandırılarak peygamberlerin ve dinler tarihi için önemli kişilerin hikâyelerini anlatan eserlerdir. Kısasü’l-Enbiyâlar, genellikle kainatın yaratılışı ile başlayıp Hz. Muhammet’in hayatının anlatılması ile son bulmaktadır. İlk örnekleri Arap ve Fars edebiyatında görülen bu tür içinde ekmek yapımı, bitkilerin büyümesi, yeme içme ve barınma gibi insanlık tarihi ile ilgili ilk öğretileri bulmak mümkündür. Bu konuda yazılmış ilk eserler Sa’lebî’nin Kitâbu ‘Arâ’isi’l-Mecâlis fî Kısasi’l-Enbiyâ’sı ile bu eserin başka bir varyantı olan Kısâî’nin Kısasü’l-Enbiyâ’sıdır. Türkçeye çevrilen bu eserler, zamanla Türk kültürü tarafından benimsenmiştir. Türk edebiyatında yazılan ilk Kısasü’l-Enbiyâ örneği 14. yüzyılda Rabguzi tarafından telif edilmiştir. Eski Anadolu Türkçesi döneminde Türkçeye çeviri yoluyla kazandırılmış pek çok nüshası bulunan Kısasü’l-Enbiyâlarda peygamberlerin mucizelerinin anlatıldığı bölümlerde peygamber ve bazı önemli şahıs adları hikâyeler çerçevesinde açıklanmıştır. Kısasü’l-Enbiyâlar’ın fonolojik, morfolojik, sentaks ve gramer hususiyetleri; çeşitli açılardan incelenmiş olmakla birlikte, özel adbilimi açısından yeteri kadar incelenmediği görülmektedir. Bu makalede, Türk kültür tarihi için son derece önemli olan Kısasü’l-Enbiyâlar, halk etimolojisi ve kişi ad bilimi bağlamında değerlendirilmeye çalışılacaktır. Listelenen örneklerle birlikte ilgili kelimelerin yeni bir etimolojisini yapmak yerine kelimenin izahı için anlatılan hikâyelerin önemi vurgulanmaya çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler
Özel Adbilim, Kişi Adbilimi, Halk Etimolojisi, Kısasü’l-Enbiyâ
Abstract
Qısas al-Anbiyâs which mean ”the stories of prophets” are the works that tell the stories of prophets or the important people for history of religions based on Koran, comments and various hadits. Qısas al-Anbiyâs usually start with the creation of the universe and end with telling the life of Muhammet. In this genre, which the first examples can be seen in Arabic and Persian literature, it is possible to find the first teachings about history of humanity such as making bread, growth of plants, eating, drinking and sheltering. The first works written about this subject are Kitâbu ‘Arâ’isi’l-Macâlis fî Qısas al-Anbiyâ which is written by Sa’lebî and Kısâî’s Qısas al-Anbiyâ that is a different version of this work. Over time, these works that are translated into Turkish, was internalized by Turkish culture. The first written example of Qısas al-Anbiyâ compiled by Rabguzi in 14th century. There are numerous copies of Qısas al-Anbiyâs and these introduced in to Turkish through translation, in the chapters telling the miracles of prophets, Prophet and some important personal names are explained within the frame of stories. Though, from different perspectives; phonological, morphological, syntax and grammatical features of Qısas al-Anbiyâs have been studied, it can be seen that it hasn’t been studied enough in terms of anthroponym. In this article, Qısas al-Anbiyâs, which are highly important for the history of Turkish culture, are going to be reviewed within the context of folk etymology and anthroponym. Rather than reviewing etymologically of the related words together with the listed examples, it is going to be laid stress on the stories for the explanation of the word.
Keywords
Onomastic, Anthroponym, Folk Etymology, Qısas al-Anbiyâ