Alanya Yöresi Ağızlarında Kullanılan Deyimlerde Saklı Kalmış Kelimeler
(The Words Hidden in the Idioms Used in the Dialects of the Alanya Region
)
|
Yazar
|
:
FATİH NUMAN KÜÇÜKBALLI
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2023
|
|
Sayı |
:
77
|
|
Sayfa |
:
259-277
|
Özet
Deyimler çoğunlukla ne zaman ortaya çıktığı bilinmeyen, halkın ortak ürünü olan kalıplaşmış yapılardır. Deyimlerin bünyesinde tarihî dönemlerde kalmış, günümüzde unutulmuş kelimelerle karşılaşmak ihtimal dâhilindedir. Ayrıca deyimler standart dilde kullanılmayan, sadece ağızlarda yaşayan kelimeleri de ihtiva edebilir. Ağızlarda yaşayan deyimlerin daha iyi anlaşılabilmesi için ihtiva ettikleri kelimelerin de muhataplar tarafından biliniyor olması gerekmektedir. Söz konusu gereklilikten hareketle Alanya yöresi ağızlarında kullanılan 1500 civarında deyim taranmış ve standart Türkiye Türkçesinde kullanılmayan 65 kelime incelemeye tabi tutulmuştur. Alanya yöresinde kullanılan deyimler hususunda Tevfik Hacıhamdioğlu tarafından hazırlanan Alanya Ağzından Esintiler adlı eser kaynak alınmıştır. İncelenen kelimelerin tespit edilebildiği ölçüde kökenleri gösterilmiştir. Ayrıca ilgili kelimelerin Eski Türkçe, Eski Anadolu Türkçesi, Osmanlı Türkçesi ve Türkiye Türkçesinin diğer ağızlarında tanıkları olup olmadığı araştırılmıştır. Çalışma sonucunda 65 kelimenin 11 tanesinin Arapça, 4 tanesinin Farsça, 4 tanesinin ise Yunanca olduğu görülmüştür. 7 kelimenin kökeniyle ilgili herhangi bir veri bulunamamıştır. Geriye kalan 39 kelimenin Türkçe olduğu düşünülmektedir. 10 kelimenin Derleme Sözlüğü’nde yer almadığı; 2 kelimenin Derleme Sözlüğü’nde bulunmasına rağmen farklı bir anlamı olduğu görülmüştür. 11 kelimenin doğrudan Eski Türkçe döneminde tanığı tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Alanya Ağızları, Deyimler, Söz Varlığı, Etimoloji.
Abstract
Idioms are mostly stereotyped structures that are the common product of the people and whose time of origin is unknown. It is possible to encounter words that have remained in historical periods and forgotten today within idioms. In addition, idioms may also contain words that are not used in the standard language and live only in dialects. For idioms living in dialects to be better understood, the words they contain should also be known by the interlocutors. Based on this necessity, around 1500 idioms used in the dialects of Alanya region were scanned and 65 words that are not used in standard Turkish were subjected to analysis. Regarding the idioms used in Alanya region, the work titled Alanya Ağzından Esintiler prepared by Tevfik Hacıhamdioğlu was taken as a source. The etymologies of the words analyzed are shown to the extent that they can be determined. In addition, it has been investigated whether the related words have witnesses in Old Turkish, Old Anatolian Turkish, Ottoman Turkish and other dialects of Modern Turkey Turkish. As a result of the study, it was seen that 11 of the 65 words were Arabic, 4 were Persian and 4 were Greek. No data on the origin of 7 words could be found. The remaining 39 words are thought to be Turkish. 10 words are not included in the Compilation Dictionary; 2 words have a different meaning although they are included in the Compilation Dictionary. 11 words were found to be directly witnessed in the Old Turkish period.
Keywords
Alanya Dialects, Idioms, Vocabulary, Etymology.