Türkistan’da Yahudi Varlığı ve Onların Seyahatnamelere Yansımaları
(The Jewish Presence in Turkistan and Their Reflections on Travel Books
)
|
Yazar
|
:
Fatih Çolak
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2023
|
|
Sayı |
:
77
|
|
Sayfa |
:
43-66
|
Özet
Yahudiler kutsal toprakları olan Kenan’dan (Filistin) defalarca başka coğrafyalara göç etmek zorunda kalmışlardır. Çoğu kez göçtükleri yerlerden geri dönmemişler ve oralarda yaşamlarına devam etmişlerdir. Göçüp de kaldıkları bölgelerden birisi de Türkistan’dır. Türk-İslam medeniyetinin doğduğu topraklar olan Türkistan’da yüzyıllardan beri Yahudi varlığı söz konusudur. Burada yaşayan Yahudilere Türkistan Yahudileri, özelde de Buhara Yahudileri denmektedir. Bu Yahudiler bölgede İslamiyet başta olmak üzere farklı birçok kültürün etkisi olmasına rağmen benliklerini, kültürlerini ve inançlarını kaybetmemişlerdir. Ancak, yaşam tarzlarıyla ve pratikleriyle dünyanın diğer yerlerindeki Yahudi gruplarından farklılık arz etmektedir. Türkistan şehirlerinde kendilerine ait mahallelerde yaşamlarını sürdürmüşler, genelde de farklı zanaat dallarıyla meşgul olmuşlardır. Türkistan’ın Ruslar tarafından istilasıyla birlikte kendilerine Ruslar tarafından özel haklar verilmiş ve bazı ticaret kollarına hâkim olmuşlardır. Fakat Çarlık Rusya’sının yıkılması ve Sovyetler Birliği’nin kurulmasıyla birlikte diğer milletler gibi Türkistan Yahudileri de asimilasyon politikalarına tabi tutulmuşlardır. Bunun neticesinde ve özellikle de Sovyetler Birliğinin dağılmasından sonra fırsatını bulanlar başta İsrail olmak üzere ABD, Avusturalya ve Kanada’ya göç etmişlerdir. Günümüzde az da olsa Buhara başta olmak üzere Türkistan’ın bazı büyük şehirlerinde Yahudiler yaşamlarını devam ettirmektedirler. Bu çalışmada tarih boyunca Türkistan’daki Yahudi varlığı ele alınacak ve onların Seyahatnamelere yansımaları irdelenmeye çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler
Türkistan Tarihi, Orta Asya Tarihi, Yahudilik Tarihi, Türkistan Yahudileri, Buhara Yahudileri.
Abstract
Jews had to migrate many times from their holy land, Canaan (Palestine), to other geographies. Most of the time, they did not return from the places where they migrated and continued their lives there. One of the regions where they migrated and stayed is Turkestan. In Turkestan, where the Turkish-Islamic civilization was born, has been a Jewish presence for centuries. The Jews living here are called the Jews of Turkistan, and specifically the Jews of Bukhara. Despite the influence of many different cultures, especially Islam, in the region, these Jews did not lose their identities, cultures and beliefs. However, they differ from Jewish groups in other parts of the world in their lifestyles and practices. They lived in their own neighborhoods in the cities of Turkestan, and generally engaged in different crafts. With the invasion of Turkestan by the Russians, they were given special rights by the Russians and they dominated some trade branches. However, with the collapse of Tsarist Russia and the establishment of the Soviet Union, the Jews of Turkistan, like other nations, were subjected to assimilation policies. Today, Jews continue their lives in some big cities of Turkestan, especially in Bukhara. In this study, the Jewish presence in Turkestan throughout history will be discussed and their reflections on travel books will be tried to be examined.
Keywords
History of Turkestan, History of Central Asia, History of Judaism, Jews of Turkistan, Jews of Bukhar